| 21 Mayıs 2022 |
Bolu Abant İzzet Baysal Üniversitesinde düzenlenen konferansta konuşan yerli aşı Turkovac’ı geliştiren ekibin başındaki isimlerden Prof. Dr. Aykut Özdarendeli, “25 Aralık 2021 tarihinde, acil kullanım onayı alındı. Faz 3 çalışmaları sırasında aşının seri üretimi ile ilgili çalışmalar devam ediyordu. Ocak ayında ilk seri üretimler tamamlandı. Şu anda ayda 3 milyon doz Covid 19 Turkovac aşısı üretebilir hale geldik.” dedi.
Bolu Abant İzzet Baysal Üniversitesi Tıp Fakültesi ve Kritik ve Analitik Düşünce Topluluğu paydaşlığında düzenlenen “Covid-19 Aşısında Milli Adım” başlıkla konferansa, yerli aşı Turkovac’ı geliştiren Erciyes Üniversitesi Tıp Fakültesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Aykut Özdarendeli konuk olarak katıldı. İzzet Baysal Kültür Merkezi Mavi Salonda düzenlenen konferansa, Bolu Cumhuriyet Başsavcısı Ahmet Bektaş, Bolu Abant İzzet Baysal Üniversitesi Rektörü Prof. Dr. Mustafa Alişarlı, Tıp Fakültesi Dekanı Prof. Dr. Muhammet Güzel Kurtoğlu, akademisyenler ve öğrenciler katıldı.
Turkovac aşının gelişim aşamasını anlatan Prof. Dr. Aykut Özdarendeli, koronavirüs vakasının görülmesinin ardından acil durum vaziyeti alarak Erciyes Üniversitesi Aşı Araştırma ve Geliştirme Uygulama ve Araştırma Merkezi ve İyi Klinik Uygulamalar Merkezi olarak çalışmalara başladıklarını belirterek, “Virüsün ilk izolasyonu da yaklaşık 2 hafta sonra oldu. Kayseri Şehir Hastanesi’ndeki bir vakadan izole edildi. 2020 Nisan ayında, bu virüsün tam büyüklükteki genomunu ortaya çıkardık. Bize resmi olarak Ar-Ge daveti de geldi tabii ki. 1 Haziran 2020 tarihinde proje kabul edildi ve çalışmalar bu şekilde başlamış oldu. Viral aşı çalışmalarına tabii hemen başlayamıyorsunuz. Virüsün stresini, nasıl bir virüs olduğunu bilmeniz lazım, virüsü karakterize etmeniz lazım. Biz de hızlı bir şekilde bunları yapmaya çalıştık. İnfeksiyonlu hastada virüs 6’ncı saatte üremeye başlıyor ve ilerleyen saatlerde çok daha hızlanıyor. Mayıs ayında preklinik çalışmalara başladık. Buradaki ilk şey, aşı adayınız olan deney hayvanlarında immün yanıt veriyor mu, vermiyor mu sorusunun cevabını aramaktı. Yani klinik çalışmalara geçmeden önce, hayvanlarda aşı adayınızın koruyuculuğunun ortaya çıkarılması gerekiyor. Aşının koruyuculuğunu ortaya çıkarmak için bir hayvan modelinin olması gerek. Bu amaçla, transgenik fareler temin edildi. 2020 Ağustos ayında, transgenik farelerde aşının koruyuculuğu ile ilgili çalışmalar yaptık.” diye konuştu.
AŞILANMAMIŞ FARELERİN HEPSİ ÖLDÜ
Aşı verilen grupta yer alan 10 fareden 8’inin yaşadığını vurgulayan Prof.Dr. Özdarendeli, şunları söyledi:
“Temel nokta, bir gruba aşı veriyorsunuz; bir gruba vermiyorsunuz. Aşı verdiğiniz ve vermediğiniz gruba virüs veriyorsunuz. Beklenilen sonuç, aşı verilen gruptaki hayvanların yaşaması, aşı verilmeyen gruptaki hayvanların ölmesi. Örneğin aşı verdiğiniz 10 fareden 8’i yaşadı. Bu aşının koruyucu etkinliği yüzde 80; bunu ortaya çıkarmanız lazım. Bu çalışmalarda aşılanmış transgenik farelerin yaşadığını gördük. Kilo kaybı gibi çok az semptom gösterdiler hatta hiç göstermediler. Aşılanmamış gruptaki farelerin yüzde 100’ünün öldüğünü gördük. Bu önemli. Feret modeli ile çalışıldı. Temel soru burada, aşı etkinliğinden ziyade çok yüksek dozlarda aşı antijeni verdiğiniz zaman hayvanlarda toksik etki var mı? Bunu araştırmanız gerekiyor. Bütün bu veriler bir araya getirilip Sağlık Bakanlığı’na Faz 1 çalışmaları ile ilgili başvuru yapıldı. Toplam 44 gönüllü bu çalışmaya katıldı. Aşı adayı, herhangi bir şekilde aşıya bağlı yan etki yapıyor mu? sorusunun cevabını aradık. Aşı, ilaç gibi değildir. Hem üretimi hem de uygulanması, ilk verilerin elde edilmesi zor bir iştir. Çünkü direkt olarak sağlıklı insanlara veriyorsunuz. O yüzden proseslerin başından sonuna hiçbir şekilde hata yapma şansınız söz konusu değildir.”
3 MİLYON DOZ AŞI ÜRETEBİLİR HALE GELDİK
Prof.Dr. Özdarendeli, üç milyon doz aşı üretebilir hale geldiklerinin altını çizerek, “Faz 1, Faz 2 ve Faz 3 çalışmaları hakkında da ayrıntılı bilgi veren Prof. Dr. Özdarendeli, özetle “Turkovac ve Sinovac aşılarıyla yapılan çalışmalarda, iki aşıda da hastaneye ya da yoğun bakıma yatış ve ölümle sonuçlanan bir vaka yok. Bunlar çok sevindirici sonuçlar. Çünkü artık gerçek yaşam verilerini açıklıyorsunuz. Kasım 2021’de preklinik çalışmalardan Faz 3 çalışmalarına kadar bütün sonuçlar ve üretim prosesleri ile birlikte, acil kullanım için başvuru yapıldı. 25 Aralık 2021 tarihinde, acil kullanım onayı alındı. Faz 3 çalışmaları sırasında aşının seri üretimi ile ilgili çalışmalar devam ediyordu. Ocak ayında ilk seri üretimler tamamlandı. Şu anda ayda 3 milyon doz Covid 19 Turkovac aşısı üretebilir hale geldik.” şeklinde konuştu.
